„Чорбаџи Теодос“ од Васил Иљоски

– Васил Иљоски е еден од најзначајните македонски драматурзи, писатели и професори. Тој е дел од познатата „тројка“ на македонската драматургија, заедно со Антон Панов и Ристо Крле. Роден е во Крушево во 1902 година. Образованието го завршува во Скопје, а потоа продолжува да студира на Филозофскиот факултет во Белград. По завршувањето на студиите, работи како професор и активно се занимава со литература и драматургија. Најпознат е по драмите со социјална и комична содржина, во кои ги прикажува судирите меѓу традицијата и модерното време, сиромаштијата и нееднаквоста во општеството. Неговите ликови често се луѓе кои се борат против неправдите. Најпознати драми: „Чорбаџи Теодос“ (1937) – најпознатото негово дело, кое ја критикува алчноста на чорбаџиите и ја истакнува борбата за љубов и слобода; „Бегалка“ (1939) – приказна за една жена која се бори со суровата судбина; „Кузман Капидан“ – драма инспирирана од историјата и народните преданија. Васил Иљоски со своите дела оставил траен печат во македонската литература. Неговите драми сè уште се изведуваат во театрите и се изучуваат во училиштата. Клучни теми во неговите драми: Судирот меѓу старото и новото; Борбата за слобода и љубов; Социјалните неправди и класните разлики.

– Ликови и нивна анализа
Чорбаџи Теодос – Богат трговец, симбол на старите вредности, материјализмот и патријархатот. Тој не гледа на љубовта како на нешто важно. За него, парите и името се најважни. Неговиот став е јасен: „Бракот треба да биде финансиски стабилен, не заснован на љубов“.
Трендафилка – Храбра девојка која се бори за љубовта и сопствената судбина.
Кире – Сиромашен, но чесен и добар млад човек кој ја сака Трендафилка. Преку ликот на Кире, авторот покажува дека честитоста, љубовта и добрината се поважни од богатството.
Мара – Мајката на Трендафилка, која се обидува да го ублажи строгото однесување на Чорбаџи Теодос.
Попот – Претставник на традиционалниот морал, но истовремено прагматичен лик.

Простор и Време

Дејството на драмата „Чорбаџи Теодос“ се одвива во мало македонско гратче во периодот кога чорбаџиите (богатите трговци) имаат големо влијание во општеството. Најчесто се случува во куќата на Чорбаџи Теодос, каде што се водат расправиите помеѓу него, неговата ќерка Трендафилка и останатите ликови. Некои сцени може да се случуваат и во градската чаршија, каде што се гледа разликата помеѓу богатите чорбаџии и сиромашните граѓани. Просторот ја отсликува општествената поделеност, во домот на Теодос владее строг патријархален ред, додека надвор, на улиците, младите луѓе имаат поинакви идеи и верувања.

Драмата прикажува настани од доцниот 19-ти или почетокот на 20-тиот век, време кога во македонското општество традиционалните вредности и патријархатот се силни, но започнуваат промени во начинот на размислување. Ова е период кога чорбаџиите (богатите трговци) имаат големо влијание, но младите генерации веќе почнуваат да бараат слобода, право на љубов и промена на старите обичаи. Временскиот период е значаен затоа што ја прикажува борбата меѓу старото и новото, помеѓу традицијата и модерните идеи.

Кратка содржина: Во едно мало македонско гратче, чорбаџиите (богатите луѓе) имаат голема моќ и влијание. Еден од нив е Чорбаџи Теодос – богат, но строг човек кој верува дека парите и угледот се најважни во животот. Тој сака да ја омажи својата ќерка Трендафилка за постар, но богат човек, бидејќи смета дека бракот треба да се заснова на материјална сигурност, а не на љубов. Но, Трендафилка е вљубена во Кире, млад и чесен човек кој е сиромашен. Таа сака сама да одлучи за својот живот и категорично се спротивставува на татка си. Ова води до голем судир меѓу старите и новите вредности – додека Теодос верува дека треба да ја контролира судбината на својата ќерка, Трендафилка бара право на избор. Во расправиите, нејзината мајка Мара се обидува да го омекне Теодос и да ја разбере својата ќерка, но безуспешно. Иако Чорбаџи Теодос сака да ја натера Трендафилка да се покори, таа не се откажува од својата љубов кон Кире. На крајот, и покрај сите притисоци, љубовта победува, а Трендафилка го избира срцето наместо материјалната сигурност. Оваа драма го прикажува судирот меѓу старите патријархални вредности и новите идеи за љубовта, правото на избор и човековата слобода, оставајќи силна порака дека човекот не може да биде среќен ако не ја следи својата вистинска желба.

Сопствено мислење: Љубовта е посилна од традицијата.
Пораки:
– Парите можат да купат удобност, но не и среќа и љубов.
– Општеството се менува, и старите вредности мора да се прилагодат на новите времиња.
– Жените не треба да бидат третирани како „стока за продавање“, туку како личности со свои права и чувства.

Скелетен приказ

– Реченица:

Судирот меѓу старите патријархални вредности и новите идеи за љубовта, правото на избор и човековата слобода

– Фраза:

Човекот не може да биде среќен ако не ја следи својата вистинска желба.

– Еден збор:

Љубов

– Симбол или скица:

– Боја:

Црвена